امسال شعار روز جهانی زمین، “در سیاره زمین سرمایه گذاری کنید” تعیین شده است. شعار ملی این روز در کشور ما نیز “سرمایه گذاری در زمین با کاهش پلاستیک” تعیین شده است.
بی شک با اختصاص یک روز در سال به کره زمین، نمی‌توان آن را سالم و تمیز نگهداشت اما این روز فرصتی برای فرهنگ‌سازی، آگاه‌سازی و جلب مشارکت مردم و تصمیم‌گیران جهان برای حفظ زمین است.
آلودگی زمین و خاک موجب آسیب‌های جبران‌ناپذیری می‌شود بنابراین باید در طول سال، راه‌های محافظت از کره زمین به مردم و مسئولان یادآوری شود.
وجود پلاستیک در طبیعت از جمله معضلات اصلی محیط زیست است؛ پلاستیک‌ها در طبیعت تجزیه نمی‌شوند و به ذرات ریز تبدیل می‌شوند و این ذرات ریز می‌توانند از خاک وارد زنجیره غذایی و سیستم‌های آب زیرزمینی شوند و سلامت انسان‌ها را به خطر بیندازند.
پلاستیک تهدیدی نامرئی برای سیستم غذایی جهان محسوب می‌شود و باید برای حذف میکروپلاستیک‌ها از زنجیره غذایی تلاش شود.
شقایق افشار رئیس اداره حفاظت و مدیریت زیست محیطی آب، خاک و پسماند اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص تاثیر وجود پلاستیک در طبیعت اظهار کرد: با توجه به افزایش جمعیت، گسترش تکنولوژی و افزایش مصرف مواد پلاستیکی، طیف گسترده‌ای از مواد پلاستیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد و وارد زمین می‌شود.
وی افزود: حجم زیادی از پسماندهای شهری مربوط به ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، سفره‌های پلاستیکی و کیسه‌های نایلونی است این در حالی که این نوع پسماندهای پلاستیکی ارزش بازیافت ندارند یعنی زباله‌های تولید می‌شود که نمی توان با آن کاری کرد.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت زیست محیطی آب، خاک و پسماند اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان بیان کرد: علاوه بر این در حال حاضر عملا در ایران تفکیک از مبداء اجرا نمی‌شود در نتیجه این حجم از زباله‌های غیر قابل بازیافت یا بی‌ارزش برای بازیافت، وارد زمین می‌شوند؛ حجم زیادی از این پلاستیک‌ها به ریز پلاستیک‌ها تبدیل و وارد خاک، دریا و اکوسیستم‌های آبی و سپس وارد چرخه غذایی می‌شوند.
پلاستیک چگونه وارد چرخه غذایی انسان می‌شود؟
افشار با اشاره به معضلات وجود پلاستیک در زمین گفت: ورود پلاستیک به خاک موجب می‌شود میکروارگانیسم‌های خاک و ریشه گیاهان این مواد را جذب کنند و پلاستیک در ساقه، برگ و میوه گیاه انباشته و توسط انسان یا دام مصرف شود، در نتیجه این مواد از این طریق وارد زنجیره غذایی انسان می‌شوند.
وی افزود: با وارد شدن پلاستیک به اکوسیستم‌های آبی نیز این مواد توسط ماهی‌ها مصرف و وارد زنجیره غذایی انسان می‌شوند و در نهایت ضرر پلاستیک به تولیدکننده این مواد یعنی انسان می‌رسد.
عواقب رها کردن و سوزاندن پلاستیک در محیط
رئیس اداره حفاظت و مدیریت زیست محیطی آب، خاک و پسماند اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان گفت: با توجه به نوع کشاورزی در برخی مناطق محصولات تولیدشده، از پلاستیک‌های مورد استفاده برای گلخانه‌ای کردن محیط متاثر و حجم زیادی پسماند پلاستیکی تولید می‌شود. در کشاورزی سنتی نیز باقیمانده ظروف آفت‌کش‌ها و سموم در محیط زیست رها می‌شود یا آن ها را می‌سوزانند که سوزاندن این مواد نیز موجب ایجاد و آزاد شدن ترکیبات خطرناک در محیط می‌شود.
افشار گفت: سوزاندان پلاستیک در محل‌های دفن پسماند یا حتی در حاشیه شهرها، موجب می‌شود ترکیبات بسیار خطرناک و سرطان‌زا تولید و وارد هوا شوند و در نهایت انسان متضرر می‌شود.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت زیست محیطی آب، خاک و پسماند اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان گفت: در دو سه سال اخیر با شیوع کرونا، میزان استفاده از دستکش پلاستیکی و ماسک که حاوی ترکیباتی از پلاستیک است، افزایش یافت. از طرف دیگر افزایش مراجعه بیماران به مراکز درمانی موجب استفاده چند برابری مواد دارویی شده که باقیمانده این اقلام مانند سرم و سرنگ نیز سرانه تولید پسماندهای پلاستیکی را افزایش داد.
لزوم کاهش مصرف بی‌رویه پلاستیک
وی بیان کرد: راهکار اصلی کنترل کاهش میزان پسماندهای پلاستیکی در محیط، کاهش مصرف است که باید با آموزش و فرهنگ‌سازی، مردم را از مضرات استفاده از پلاستیک آگاه کرد.
افشار افزود: چند سال پیش پویش مصرف نکردن پلاستیک در نانوایی‌ها اجرا شد اما اثربخشی لازم را نداشت؛ اکنون مردم تا حدی نسبت به مضرات استفاده از پلاستیک اهمیت نمی‌دهند یا آگاهی درستی از این مساله ندارند و حاضرند پلاستیک را بخرند و نان را در آن قرار دهند اما حاضر نیستند کیسه یا سفره پارچه‌ای برای جابه‌جایی نان با خود ببرند. قرار دادن نان داغ در پلاستیک، موجب فعل و انفعالات شیمیایی و آزاد شدن ترکیبات پلاستیکی می‌شود یعنی عملا عوامل سرطان‌زا وارد بدن می‌شوند.
وی افزود: این کار علاوه بر اینکه برای سلامتی مردم عوارض دارد، منجر به افزایش استفاده و در نتیجه افزایش پسماندهای پلاستیکی می‌شود.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت زیست محیطی آب، خاک و پسماند اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان گفت: بنابراین باید مصرف وسایلی مانند ظروف یکبار مصرف و سفره‌های پلاستیکی کاهش یابد. با توجه به اینکه مصرف‌گرایی یکی از دلایل عمده افزایش میزان پسماندها است باید به مردم آموزش داده شود کمتر مصرف‌گرا باشند و از مواد تجزیه‌پذیر استفاده کنند.
وی بیان کرد: مردم باید نسبت به محیط زیست احساس مسئولیت داشته باشند و در حفظ محیط زیست مشارکت کنند؛ اکنون در قرن ۲۱ هستیم اما باید همچنان به مردم آموزش دهیم که در محیط زباله نریزند.
وی بیان کرد: حلقه اول در چرخه مدیریت پسماند، کاهش مصرف به منظور کاهش تولید پسماند، جایگزین کردن مواردی مانند کیسه‌های پارچه‌ای با کیسه‌های پلاستیکی، بازیافت و استخراج مواد مفید و بهینه‌سازی فرآیند تولید ماده برای استفاده مجدد باید انجام شود.
