رد پای کاسبان تحریم درآلودگی هوا

کافی است بادی در مناطق جنوبی و شرقی کشور به آسمان بلند شود تا به سرعت برق و باد، جبهه‌های چند کیلومتری از گرد و غبار تشکیل و میهمان ناخوانده شهرها و کلان‌شهرهای کشورمان شود. موضوع زمانی ابعاد پیچیده‌تری پیدا می‌کند که برخی افراد و جریانات موضوع ریزگردها را به برخوردهای سیاسی و حزبی، تنزل می‌دهند و از آن بهره‌برداری‌های جناحی می‌کنند. معصومه ابتکار فعال سیاسی اصلاح‌طلب، رییس سازمان محیط زیست در دولت‌های اصلاحات (۸سال) و دولت اعتدال (۴سال) یکی از چهره‌هایی است که از دل گفت‌وگو با او می‌توان به تصویری شفاف از چرایی ظهور ریزگردها و راهکارهای مقابله با آن دست پیدا کرد. گپ و گفت با «خواهر ماریِ» روزهای ابتدایی انقلاب و «دکتر ابتکار» سال‌های اخیر در یک روز پر گرد و غبار در خردادماه در تحریریه روزنامه اعتماد انجام شد. ابتکار با بازخوانی ریشه‌های ظهور ریزگردها، نقشه راه علمی و عاقلانه برای حل مشکل را نیز ارایه می‌کند. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب همچنین با اشاره به ردپای کاسبان تحریم در حوزه‌های زیست‌محیطی و آلودگی هوا، آسیب‌های تحریم در حوزه محیط زیست را ویرانگر و خسارت‌بار ارزیابی می‌کند.
  لطفا بفرمایید این روزها بعد از پایان دوره مسوولیت‌های اجرایی مشغول انجام چه کارهایی هستید و وقت خود را چگونه سپری می‌کنید؟
به دانشگاه بازگشته‌ام. به عنوان عضو هیات‌علمی دانشگاه فعالیت کرده و در کلاس‌های ارشد و دکترا تدریس می‌کنم. همچنین همکاری‌هایم با تشکل‌های مدنی و مردم‌نهاد را متمرکزتر پیگیری می‌کنم. به نظرم در این برهه توسعه فعالیت‌های مدنی خصوصا در حوزه زنان، محیط زیست و خانواده بسیار مهم است. معتقدم هرچند دوران سختی را از نظر اقتصادی و اجتماعی سپری می‌کنیم اما نباید گرفتار نامیدی، یأس و بی‌تفاوتی شویم. معتقدم فربه‌سازی فعالیت‌های مدنی برای بهبود شاخ‌های رشد و توسعه اثرگذار است. 
 خانم دکتر، یکی از مشکلاتی که طی روزهای اخیر دوباره در فضای عمومی جامعه مطرح شده و زندگی هر شهروند ایرانی را تحت‌الشعاع قرار داده، موضوع ریزگردها است. این بحران، مربوط به سال‌ها و دهه‌های اخیر است یا ریشه‌های قطورتری از نظر زمانی دارد؟ 
جوامع بشری سال‌ها و دهه‌هاست که با مشکل ریزگردها، بحران توفان‌های شن و گرد و غبار برآمده از آن دست به گریبانند. علت این بحران نیز آن است که با از بین رفتن پوشش‌های گیاهی در نواحی مختلف یا خشک شدن تالاب‌ها، اتلاف آب‌های زیرزمینی، فرسایش خاک و… خاک ریز برآمده از آن با یک باد به هوا بلند می‌شود و گاهی اوقات این فرآیند، جبهه‌های بزرگی از خاک با چند کیلومتر طول و ارتفاع را شکل داده و به نواحی دیگر منتقل می‌کند. این جبهه خاک می‌تواند از قاره به قاره (از شمال آفریقا به آسیا، اروپا و حتی امریکای لاتین)، از یک کشور به کشور دیگر (از عراق به ایران و…) و نهایتا از یک تالاب خشک‌شده به یک شهر دیگر به حرکت درآید. اما هرچند این مشکل ریشه‌دار و تاریخی است، اما در دوران حاضر شرایطی پیش آمده که این روند سریع‌تر شده است. در واقع امروز هم با شدت توفان‌های گرد و غبار (یعنی حجم توفان‌ها) و هم تکرار مستمر آنها مواجهیم.